Атомските научници го задржаа својот часовник на судниот ден на 90 секунди до полноќ, како и минатата година, наведувајќи ја загриженоста за можната употреба на нуклеарно оружје од страна на Русија во време на инвазијата на Украина, израелската војна против Газа и влошувањето на климатските промени како фактори кои го поттикнуваат ризикот од глобална катастрофа.
Еве што знаеме за часовникот на судниот ден.
Today, the Bulletin’s Science and Security Board once again sets the #DoomsdayClock at 90 seconds to midnight.
Humanity continues to face an unprecedented level of danger.
Read the full statement: https://t.co/PowB7RkzXw pic.twitter.com/aRyF2ZX3wB
— Bulletin of the Atomic Scientists (@BulletinAtomic) January 23, 2024
Што објави Билтенот на атомските научници?
„Жишките точки ширум светот носат закана од нуклеарна ескалација, климатските промени веќе предизвикуваат смрт и уништување, а нарушувачките технологии како вештачката интелигенција и биолошкото истражување напредуваат побрзо од нивните заштитни мерки“, рече Рејчел Бронсон, претседател и извршен директор на Билтенот.
Одржувањето на стрелките на часовникот непроменети во однос на претходната година, според неа, „не е показател дека светот е стабилен“.
Кои војни и конфликти доведоа до оваа објава?
Големата руска инвазија на Украина, која треба да ја одбележи својата втора годишнина следниот месец, ги ескалира тензиите со Западот до најопасните нивоа од Студената војна.
„Трајниот крај на руската војна во Украина изгледа далечен, а употребата на нуклеарно оружје од страна на Русија во тој конфликт останува сериозна можност. Минатата година Русија испрати голем број вознемирувачки нуклеарни сигнали“, рече Бронсон.
Бронсон ја наведе одлуката на рускиот претседател Владимир Путин во февруари да го суспендира учеството на Русија во Новиот договор СТАРТ со САД, кој ги ограничи стратешките нуклеарни арсенали на двете земји.
САД и Русија заедно имаат речиси 90 отсто од нуклеарните боеви глави во светот, доволно за повеќекратно уништување на планетата.
Бронсон дополнително ја наведе најавата на Путин во март за распоредување на тактичко нуклеарно оружје од страна на Русија во Белорусија и усвојувањето во октомври на нацрт-законот во рускиот парламент за повлекување на ратификацијата на глобалниот договор за забрана на нуклеарни тестови.
Израел е во војна со Хамас откако палестинската група со седиште во Газа започна напади врз јужен Израел на 7 октомври.
„Како нуклеарна држава, акциите на Израел се јасно релевантни за дебатата за часовникот за судниот ден. Посебна загриженост е тоа што конфликтот може да ескалира пошироко во регионот, создавајќи поголема конвенционална војна и привлекувајќи повеќе нуклеарни или речиси нуклеарни сили“, рече Бронсон.
Се споменуваат и климатските промени
„Светот влезе во непозната територија во 2023 година бидејќи ја издржа најжешката година досега и глобалните емисии на стакленички гасови продолжија да растат“, додаде Бронсон.
„Глобалните и северноатлантските температури на површината на морето соборија рекорди, а морскиот мраз на Антарктикот го достигна најнискиот дневен обем од почетокот на сателитските податоци.
Бронсон рече дека 2023 година била и рекордна за чиста енергија со 1,7 трилиони долари нови инвестиции.
Тоа, сепак, е неутрализирано со инвестиции во фосилни горива од речиси 1 трилион долари, рече Бронсон.
Организацијата, исто така, предупреди на вештачка интелигенција
„Напорите за дезинформација овозможени од вештачката интелигенција би можеле да бидат фактор што го спречува светот ефикасно да се справи со нуклеарните ризици, пандемиите и климатските промени“, се додава во соопштението за печатот.
Што е часовникот на Судниот ден?
Часовникот на судниот ден е симболичен часовник кој покажува колку сме блиску до „уништување на светот со опасните технологии што самите ги создаваме“, се вели во билтенот на непрофитната организација со седиште во Чикаго која го контролира часовникот.
Билтенот го опишува како „многу работи одеднаш: тоа е метафора, тоа е лого, тоа е бренд и тоа е еден од најпрепознатливите симболи во последните 100 години“.
Колку е поблиску до полноќ, толку човештвото е поблиску до крајот на светот.
Апокалиптичните закани може да произлезат од политички тензии, оружје, технологија, климатски промени или пандемии.
Како се поставува часовникот?
Стрелките на часовникот се приближуваат или одалечуваат од полноќ врз основа на толкувањата на научниците за егзистенцијалните закани во одредено време.
Билтенот го ажурира времето еднаш годишно.
Комитет од научници и други експерти за нуклеарна технологија и климатски науки, вклучително и 10 добитници на Нобеловата награда, дискутираат за светските настани секоја година и одредуваат каде да го поставите часовникот.
„Билтенот е малку како лекар кој поставува дијагноза“, објави организацијата на својата веб-страница.
„Ги гледаме податоците, како што лекарите ги гледаат лабораториските тестови и рендгенските снимки, а исто така ги земаме предвид факторите што е потешко да се квантифицираат, како што прават лекарите кога разговараат со пациентите и членовите на семејството. Земаме предвид што е можно повеќе симптоми, мерења и околности. Потоа доаѓаме до проценка која резимира што би можело да се случи доколку лидерите и граѓаните не преземат мерки за лекување на состојбата“.
Дали сепак можеме да го вратиме часовникот назад?
Според билтенот, тоа е можно и се случувало и претходно.
За да се случи тоа, билтенот препорачува „трите водечки светски сили – САД, Кина и Русија“ да започнат сериозен дијалог.
„Тие имаат капацитет да го повлечат светот од работ на катастрофата. Тоа треба да го направат јасно и смело и без одлагање“, се вели во соопштението.
Кога е создаден часовникот на судниот ден?
Часовникот е создаден во 1947 година од организација основана две години претходно од научниците Алберт Ајнштајн, Ј. Роберт Опенхајмер и Јуџин Рабинович, заедно со научниците од Универзитетот во Чикаго.
За тоа време, часовникот беше поставен на седум минути до полноќ, но откако Советскиот Сојуз успешно ја тестираше својата прва атомска бомба во 1949 година, Рабинович, тогашен уредник на билтенот, го помести часовникот на три минути до полноќ.
Најоддалечениот часовник од полноќ беше 17 минути. Тоа беше во 1991 година кога американскиот претседател Џорџ Х. Буш и советскиот лидер Михаил Горбачов го потпишаа Договорот за намалување на стратешкото оружје (СТАРТ) за намалување на нуклеарното оружје и балистичките ракети на нивните земји.
Според Универзитетот во Чикаго, до неодамна најблиску часовникот бил поставен на две минути до полноќ: во 1953 година кога САД и Советскиот Сојуз тестирале термонуклеарно оружје и во 2018 година поради „рушење на меѓународниот поредок, нуклеарните актери и континуираниот недостаток на акција за климатските промени“.
Минатата година, во 2023 година, часовникот се доближи најблиску до полноќ – на само 90 секунди.
Организацијата соопшти дека ажурирањето е направено „главно (иако не исклучиво) поради зголемените опасности од војна во Украина.
„Можноста конфликтот да излезе од нечија контрола останува голема“, рече Бронсон.
Часовникот на судниот ден беше поставен на Универзитетот во Чикаго.
The 2024 #DoomsdayClock announcement is this upcoming Tuesday, January 23.
This issue of the Bulletin’s magazine is devoted to answering the common question of what we can do to #TurnBackTheClock and help reduce major global threats.
Read the intro: https://t.co/de24fqtZf9 pic.twitter.com/HcpYv6SCgh
— Bulletin of the Atomic Scientists (@BulletinAtomic) January 21, 2024