Владата на Башар ал-Асад спровела двегодишна тајна операција за време на која илјадници тела од една од најголемите познати масовни гробници во Сирија биле префрлени со камиони на тајна локација во оддалечената пустина, откри истрага на Ројтерс.
Заговорот на армијата на Асад да ископа масовна гробница во Кутеифа и да создаде втора, огромна гробница во пустината во близина на градот Думеир не беше јавно познат досега.
За да ја открие локацијата на новата гробница и деталите за операцијата, Ројтерс разговараше со 13 лица директно вклучени во префрлањето на телата, разгледа официјални документи и анализираше стотици сателитски снимки во текот на неколку години.
Операцијата се вика „Помести ја Земјата“ и траела од 2019 до 2021 година.
Целта била да се прикријат злосторствата на режимот и да се врати неговиот углед, според сведоците.
Ројтерс ја информираше владата на претседателот Ахмед ал-Шара за наодите од истрагата, но не доби одговор.
Агенцијата не ја откри точната локација на гробницата за да спречи нејзин вандализам.
Наскоро ќе биде објавен посебен извештај за тоа како е спроведена операцијата и како новинарите ја откриле шемата.
Со најмалку 34 ровови долги два километри, гробницата во пустината во близина на Думеир е меѓу најобемните за време на сириската граѓанска војна.
Сведоците и димензиите укажуваат дека таму би можеле да бидат закопани десетици илјади луѓе.
Владата на Асад започнала да ги погребува мртвите во Кутеифа околу 2012 година, а гробницата ги содржела телата на војници и затвореници кои починале во затворите и воените болници.
Сириски активист за човекови права го открил постоењето на гробницата во 2014 година со објавување фотографии на локалните медиуми.
Нејзината точна локација станала позната дури подоцна, преку судски сведоштва и медиумски извештаи.
Од февруари 2019 година до април 2021 година, шест до осум камиони со земја и човечки остатоци се движеле речиси секоја вечер од Кутеифа до Думеир.
Ројтерс не можел да потврди дали телата доаѓаат од други локации, ниту пак можел да најде документација за операцијата „Помести ја Земјата“.
Сите учесници се сеќаваат на ужасната миризба, вклучувајќи ги возачите, механичарите, булдожерот и поранешниот офицер од Републиканската гарда на Асад.
Поранешниот претседател Асад, кој е во Русија, и воените функционери идентификувани од сведоци не беа достапни за коментар.
По падот на диктатурата кон крајот на минатата година, Асад и неговите соработници избегаа од земјата.
Идејата за замена на тела се појавила кон крајот на 2018 година, кога Асад беше блиску до победа во војната.
Офицер на Републиканската гарда вели дека целта била да се врати меѓународниот углед по години санкции и обвинувања за бруталност.
Во тоа време, Асад веќе беше обвинет за масовни апсења, но ниедна независна група немаше пристап до затвори или гробници.
До падот на Асад, сите 16 ровови во Кутеифа, документирани од Ројтерс, беа испразнети.
Според сириските организации за човекови права, повеќе од 160.000 луѓе исчезнаа под безбедносниот апарат на поранешниот режим и се верува дека се закопани во десетици масовни гробници.
Организираните ископувања и анализата на ДНК би можеле да помогнат да се расветли нивната судбина.
Сепак, поради недостаток на ресурси, дури и познатите гробници остануваат незаштитени и неистражени.
Новата сириска влада, која го собори Асад во декември, не објави документација за погребаните, и покрај апелите од семејствата на исчезнатите.
Министерот за вонредни ситуации, Раед ал-Салех, изјави дека бројот на жртви и потребата од враќање на судството ја отежнуваат работата.
Националната комисија за исчезнати објави формирање на ДНК банка и дигитална платформа за семејствата, заедно со потребата од обука на експерти за судска медицина.
– Постои рана што крвари сè додека мајките чекаат да ги најдат гробовите на своите синови, жените гробовите на своите сопрузи, а децата гробовите на своите татковци – изјави ал-Салех за полуофицијалната веб-страница ал-Ватан.
Мохамед Ал Абдалах, директор на Центарот за правда и одговорност во Сирија, рече дека неорганизираните трансфери на тела се катастрофални за семејствата.
– Собирањето на телото со цел враќање на комплетните останки ќе биде исклучително комплицирано – рече тој, додавајќи дека формирањето на комисијата е позитивен чекор, но дека ѝ недостасуваат ресурси и експерти.
Учесниците во операцијата велат дека зборувањето во тоа време би значело сигурна смрт.
– Никој не смееше да одбие наредба. И вие би можеле да завршите во тие ровови – рече еден возач.