Економистите проценуваат дека оваа мерка може да донесе краткорочно олеснување за потрошувачите, но не значи многу за жителите од руралните средини далеку од супермаркетите.
„Не се вклучени малите продавници, само големите мултинационални компании, а ние не одиме таму“, рече пензионерката Ерзебет Ристиќ (68), која живее во Тизароф, село во еден од најсиромашните региони во Унгарија.
Ристикс, дијабетичарка, веќе не може да си дозволи ниту храна со малку шеќер „бидејќи ужасно поскапела“, а поради ретки автобуски линии не пазарува во околните градови.
Друга пензионерка, 80-годишната Ержебет Форго, рече дека е „повредена што селата беа изоставени“ од контролата на цените.
Инфлацијата повторно порасна во Унгарија, достигнувајќи 5,7 отсто во февруари, што е повисока отколку во која било од 27-те членки на Европската унија. Потрошувачките цени низ ЕУ се зголемија во просек за 2,7 отсто.
Премиерот Орбан, кој се кандидира за уште еден мандат следната година, ги ограничи маржите на супермаркетите на 30 основни прехранбени производи. Сега може да биде 10 проценти над трошоците за големопродажба.
Мерката, која вклучува храна како јајца, млеко и месо, ги ослободува трговците на мало со пониски годишни приходи, со што се заштедуваат локалните намирници.
Ги „ограбуваат“ Унгарците
Набргу по стапувањето на сила на мерките, Орбан ги обвини странските трговци дека ги „ограбуваат Унгарците“ со нивните „прекумерни и неоправдани зголемувања на цените“.
Наведувајќи маржи од 42 отсто на пилешки крилца или 70 отсто на јогурти, Орбан рече дека „итната интервенција“ е дизајнирана да ги заузда трговците кои „се грижат само за профитот“.
Откако се врати на власт во 2010 година, националистичкиот лидер постојано се свртуваше против големите меѓународни трговски синџири кои почнаа да цветаат во неговата земја по падот на комунистичкиот режим, истиснувајќи ги помалку конкурентните домашни намирници.
Во последниве години, унгарските власти воведоа мерки за казнување на мултинационалните компании, додека парите на даночните обврзници се одлеваат во економските сектори како што се банкарството и телекомуникациите. Некои од овие големи домашни компании подоцна беа продадени на луѓе блиски до Орбан.
Но, големите европски синџири како SPAR, Lidl и Tesco доминираат во малопродажниот сектор во Унгарија, па владата прибегна кон воведување протекционистички мерки, вклучително и данок на супер профит.
Минатата година австрискиот синџир супермаркети SPAR ја обвини унгарската влада за дискриминација на странски компании, а Врховниот суд на ЕУ пресуди во негова корист во посебен случај.
Можност за спротивен ефект
Здружението на унгарските трговци, кое претставува многу од водечките трговци во земјата, ги отфрли обвинувањата на владата за профитерство.
Тие велат дека профитот се намалува или се претвора во загуби, при што мултинационалните компании мора да плаќаат данок, за разлика од нивните помали унгарски ривали.
Дополнителен месечен товар од околу 3,7 милиони евра се очекува за SPAR поради контрола на цените, се наведува на страницата за финансиски вести Portfolio.
Габриела Хајзлер, шеф на унгарскиот SPAR, предупреди на драстични мерки како што се можни отпуштања „доколку сегашната регулаторна средина не се подобри“.
Економистите предупредуваат дека трговците на мало би можеле да ги зголемат цените на другите прехранбени производи за да компензираат за изгубениот приход, што на крајот би имало спротивен ефект.
„Првично, тој може да содржи инфлација бидејќи е широк спектар на производи“, изјави за AFP Дејвид Немет, водечки аналитичар во K&H Bank.
Орбан наметна слични ограничувања на цените во 2022 и 2023 година, кога инфлацијата скокна до 26 отсто по руската инвазија на Украина.
Немет рече дека најновите мерки, исто како и претходните, ќе ја „зајакнат инфлацијата“ на долг рок, при што цените најверојатно ќе се зголемат по постепено укинување на ограничувањата, додаде тој.
Според Евростат, Унгарија, заедно со Бугарија, е на последното место според потрошувачката на домаќинствата во ЕУ во 2023 година.
Розалија Патак, невработена мајка на пет деца, се надева дека контролата на цените малку ќе го олесни животот.
Во потрага по поволни цени, таа понекогаш оди со автобус до блискиот град со цел таму да ги добие „најевтините тестенини“.
„Се е толку скапо. Не можеме да си дозволиме ниту салама, ниту риба“, вели 51-годишната, кој сега собира пластични шишиња за да заработи пари од страна.