Во својот прв мандат, Доналд Трамп се обиде и не успеа да најде слаба точка во оклопот на ЕУ преку трговска војна.
Но, сега тој најде поранлива точка: масивната безбедносна криза што ја предизвика со повлекувањето на американската поддршка за Украина ги разоткрива потенцијалните смртоносни пукнатини во блокот од 27 нации.
Американскиот претседател долго време врие од нескриен презир кон ЕУ, која – неточно – ја опиша како дизајнирана „да ги зезне САД“.
За Трамп, ЕУ стои покрај неговите други наднационални „ѕверови“ како Светската трговска организација и Светската здравствена организација, кои треба да бидат погодени затоа што ја ограбуваат Америка, пишува Политико.
Веќе во првите неколку бурни недели од неговиот втор мандат, неговата администрација покажа дека нема да му посвети многу внимание на Брисел.
Шефот за трговија на ЕУ го посети Вашингтон, само за Трамп да ги засили своите тарифни планови; шефот за надворешна политика на ЕУ беше брутално одбиен од државниот секретар Марко Рубио; а парламентарците на ЕУ мораа да се вратат дома со порака со предупредување дека Америка ќе им пркоси на нивните технолошки правила како европска „цензура“.
Пораката е јасна: Трамп ќе ја заобиколи ЕУ и ќе игра игра на „раздели па владеј“ со националните лидери.
Ова не беше можно во трговската војна од неговиот прв мандат, кога Европа се обедини за да возврати.
И сега, поделбите околу војната во Украина покренуваат егзистенцијални прашања за единството на блокот.
Администрацијата на Трамп сега го усогласува својот став против ЕУ со долгогодишното непријателство на Кремљ кон блокот и предизвикува криза во институциите на Брисел.
ЕУ како блок очајно се обидува да ја докаже својата важност бидејќи националните лидери, како што се францускиот претседател Емануел Макрон и британскиот премиер Кир Стармер, чекорат напред за да ја преземат контролата врз европскиот одговор на Трамп.
Европскиот совет, каде што 27 национални лидери треба да донесат големи надворешнополитички одлуки со консензус, е болно изложен како премногу поделен и недоволно агилен да одговори на размерите на бурата што Трамп ја предизвикува над Украина.
Дипломатите на ЕУ веќе ги минимизираат очекувањата за какви било големи откритија на итниот самит на Советот во Брисел оваа недела поради противењето на Унгарија за дополнителна помош за Украина.
Наместо тоа, Стармер и Макрон мора да ја заобиколат ЕУ во ад хок дипломатски формати, поканувајќи земји како Турција и Канада, а видливо не поканувајќи ги проруските лидери на ЕУ.
Кризата „го поместува центарот на гравитација на Европа назад кон националните престолнини“, рече Мујтаба Рахман, директор за Европа во тинк-тенкот „Евразија груп“.
„Улогата на институциите во овој контекст е важна, но не и критична за мисијата. Тоа е нова рамнотежа и нова реалност“ со која највисоките функционери на ЕУ, Урсула фон дер Лајен и Антонио Кошта „мора да се помират“, додаде тој.
Фон дер Лајен ја предводи извршната комисија на ЕУ, додека Кошта е претседател на Европскиот совет.
Еден дипломат на ЕУ, кој како и другите во оваа статија добил анонимност за да зборува слободно, изразил уверување дека блокот ќе може да го преживее ураганот на Трамп, макар и едвај.
„ЕУ виси на конец, но секој пат не прави посилни“, рече американскиот претседател Доналд Трамп по обраќањето на заедничката седница на Конгресот во вторникот.
Трамп го разнишува блокот не само со приближување до Кремљ и поткопување на западниот сојуз, туку и со директно мешање во националната политика и поддршка на подемот на екстремно десничарските партии.
Попесимистичките набљудувачи во Европа тврдат дека администрацијата на Трамп е решена да промовира популистички националистички сили во Европа за да помогне да се уништи ЕУ и да се врати во многу полабава конфедерација на земји, сè позависни од Соединетите Држави – или, можеби, од Русија.
„Она што го направи [американскиот потпретседател Џеј Д.] Венс во Минхен покажува желба да се уништи прогресивната Европска унија со цел да се создаде нова која ќе биде сојузник на САД, Европа на нации со конзервативна наклонетост“, рече Танги Струје де Свиланд, професор по меѓународни односи во UCLouvain и експерт за односи меѓу ЕУ и САД.
Понижување, навреди и студено рамо
Огорченоста на Трамп кон она што тој ја нарекува „многу гадна“ ЕУ не е ништо ново.
Тоа долго време го иритираше како трговска суперсила која има огромни суфицити во трговијата со стоки со САД, додека се потпира на Америка за воена заштита.
Најпознат е бесот поради бројот на луксузни германски автомобили на Петтата авенија во Њујорк.
Тој ја нарече Белгија, седиштето на институциите на ЕУ, една од неговите „сиромашни“ земји.
Но, тој сепак мораше да соработува со највисоките претставници на ЕУ. И за време на трансатлантските препукувања, некои од нив дури и му се допаднаа.
Маргаритис Схинас, кој беше главен портпарол на Европската комисија за време на првиот мандат на Трамп, се сеќава на трансатлантските односи како напнати, но функционални и повремено хумористични за време на трговската војна во неговиот прв мандат.
Трамп и францускиот претседател Емануел Макрон се ракуваат во Овалната соба.
„Секогаш имаше малку шоу“, рече Схинас, кој беше главен портпарол на тогашниот претседател на Комисијата, Жан-Клод Јункер, пред самиот да стане комесар на Фон дер Лајен.
„Но, факт е дека тој го сакаше Јункер. Тој го сакаше [тогашниот претседател на Европскиот совет Доналд] Туск.
Кога Јункер отпатува во Вашингтон во јули 2018 година, во екот на трговските тензии меѓу ЕУ и САД, разговорите меѓу Трамп и повеќејазичниот луксембуршки претседател беа „многу шарени“, со „многу шеги, инсинуации, мали фрази. Тоа беше многу трансакциска размена која функционираше“.
Овој пат, сепак, Трамп изгледа не сака да се ангажира со претставници на ЕУ.
Од сите лидери на ЕУ, само италијанската националистичка премиерка Џорџа Мелони и унгарскиот Виктор Орбан обезбедија официјална покана за неговата претседателска инаугурација, како и другите екстремно десничарски европски политичари кои го преполнија Капитол за настанот.
Додека фон дер Лајен се сретна со Венс – кој постојано предизвикува бес во Европа – во Минхен, ниту таа ниту Кошта не можеа да договорат лична средба со Трамп од неговата инаугурација.
Оние на кои им е дадено време со функционерите на Трамп, немаат многу што да покажат за тоа.
Кога шефот за трговија на ЕУ Марош Шефчовиќ отиде во Вашингтон во јануари, тој не само што се врати со празни раце, туку една недела по неговото враќање дозна дека работите ризикуваат да станат уште полоши од првичната закана за реципрочни царини.
Имено, се покажа дека Трамп има намера да воведе царина од 25 проценти на целиот увоз од ЕУ, непочитувајќи ги понудите што Шефчовиќ ги подготви за да избегне трговска војна, вклучително и купување повеќе американски течен природен гас и намалување на сопствените тарифи на ЕУ за автомобили за да одговараат на оние во САД.
Претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен по средбата со европските лидери во Лондон.
„Шефчовиќ дојде многу подготвен со многу јасни предлози додека САД сè уште беа на површината на работите“, рече друг дипломат на ЕУ запознаен со разговорите во Вашингтон.
„Мислам дека не можеа да одговорат на она што тој го стави на маса. Шефчовиќ отиде таму со педагошка намера. Ова треба да им се објасни, бидејќи тоа се луѓе кои живеат под кората на нивните претпоставени“, додаде тој.
Слична динамика се случи кога група членови на Европскиот парламент, предводени од германската Зелена Ана Кавацини, отпатуваа во Вашингтон минатиот месец во обид да поттикнат дијалог со републиканските пратеници за технолошките закони на ЕУ, кои наидоа на остри критики од Венс.
Состаноците беа срдечни, а Европејците дадоа се од себе да ги објаснат законите и зошто, според нив, тие беа од корист за американските корпорации.
Групата дури обезбеди и средба со републиканскиот конгресмен Џим Џордан.
Но, веднаш штом заминаа европските пратеници, ПОЛИТИКО објави писмо од канцеларијата на Јордан до фон дер Лајен во кое бара технолошките компании да ја испратат својата преписка до претставниците на ЕУ за тоа како тие се придржуваат до „режимите на цензура“.
Писмото беше „агресивно“ и „погрешно“, рече Сандро Гози, центристички пратеник.
Тоа, исто така, се вклопува во нова шема: онаму каде што администрацијата на Трамп гледа потенцијална слабост, како што е подготвеноста на ЕУ целосно да ги спроведува сопствените закони против американските интереси, таа оди на „се или ништо“ да „нарече блеф на Европа“ со пркосење на тие закони.
„Она што можеме да го видиме со Венс и дел од големите технолошки компании… е дека постои идеолошка агенда и можеме да видиме и желба да ја ослабнеме Европската унија како потенцијална сила“, додаде за Политико Струје де Свиланд од UCLouvain.
Исклучок од ова правило: унгарскиот европски комесар Оливер Вархеји – чија земја е многу поблизок сојузник на таборот Трамп-Путин – кој се сретна со неколку високи членови на кабинетот на претседателот за време на патувањето во Вашингтон кон крајот на февруари.
Огнот на суетата
Што се однесува до највисокиот дипломат на ЕУ, Каја Калас, таа дури и не доби шанса да се сретне со нејзиниот американски колега.
Поранешната естонска премиерка и јастреб кон Русија, кој ја презеде функцијата минатата година, требаше да се сретне со Рубио кон крајот на минатиот месец.
Калас уредно пристигна во Вашингтон, само за да дознае дека Рубио нема да може да ѝ се придружи поради „проблеми со распоредот“.
Говорејќи за CBS тој викенд, Калас го минимизираше значењето на пропуштениот состанок, но штетата веќе беше направена.
„Ова е бруталната реалност на овој трансатлантски јаз“, рече Рахман. „Секако дека има улога на институциите, но нема да биде исто како што беше.“
На прашањето за ризикот Трамп да го заобиколи, портпаролот на Европската комисија нагласи дека се одржуваат состаноци меѓу високи претставници на ЕУ и нивните американски колеги: Фон дер Лајен се состана со Венс во Минхен, нејзиниот главен помошник Бјорн Зајберт отпатува во Вашингтон, а шефот за трговија Шефчовиќ се сретна со неговите американски колеги.
Трамп се симнува од Air Force One по пристигнувањето на меѓународниот аеродром во Мајами.
„Актуелна и нормална практика е да има директни контакти меѓу САД и националните влади покрај контактите со ЕУ“, рече портпаролот.
Во оваа нова ера на политика на моќ, претставниците на ЕУ со контрола над парите и цврстите политики поминуваат многу подобро од оние чија улога не е толку јасно дефинирана.
Фон дер Лајен, чија Комисија управува со огромниот буџет на ЕУ и ја контролира трговијата, како и антимонополската политика, веројатно ќе го привлече вниманието на Трамп, без разлика дали тоа му се допаѓа или не.
Кога ќе ја започне својата трговска војна, моќните во Брисел ќе бидат тие што ќе ги наметнат царините на американскиот бурбон, фармерки и мотоцикли.
А Комисијата е таа што може да ги погоди американските технолошки гиганти со казни за конкуренција од милијарди долари.
Претставниците на ЕУ со помалку опиплива моќ, како што се претседателот на Советот Кошта или највисокиот дипломат Калас, ќе мора да се борат за релевантност и да го нагласат сопственото влијание.
Трамп држи капа со зборовите „Трамп беше во право за сè“ во Овалната соба.
Во областите каде што ЕУ не е подготвена целосно да ги искористи своите овластувања, како што е примената на одредени технолошки правила, веројатно е тивко повлекување.
Еден сончев зрак за ЕУ е дека и Трамп и Русија доволно се грижат за блокот за да инвестираат енергија во негово омаловажување.
Ова само по себе сугерира дека вреди да се бориме за ЕУ.
„Постојано слушаме дека ЕУ не е влијателна, дека вредиме помалку од ништо“, рече еден претставник на ЕУ.
„Но, ако Трамп и Путин најдат заеднички јазик во тоа да не признаат како нивни непријатели, тоа е веројатно затоа што на крајот ни е важно.“