Хавиер Гаљардо сака да го започне утрото со гледање програма за класична музика на телевизија – тоа е дел од неговата рутина и го расположува за денот пред да оди на работа како возач на камион.
Но, еден понеделник во јуни, тој го вклучил телевизорот и наместо музика, видел сцени од војна.
Имало вести на канал за кој никогаш не слушнал.
Зеленото лого во долниот агол од екранот ги прикажувало буквите: „RT“.
Пребарувајќи на интернет, открил дека станува збор за руски канал.
Хавиер живее во Чиле. Приватниот радиодифузер Телеканал го предал својот сигнал на RT (порано Russia Today), руска новинска служба поддржана од Кремљ.
Забрана на руски канали во западните земји
Во текот на последните три години, RT и новинската агенција и радио Спутник го проширија своето меѓународно присуство и сега емитуваат низ цела Африка, Балканот, Блискиот Исток, Југоисточна Азија и Латинска Америка. Во исто време, тие се забранети во западните земји.
По руската инвазија на Украина, емитувањето на RT беше ограничено во САД, Велика Британија, Канада и низ цела Европска Унија поради ширењето на дезинформации за војната.
Кулминацијата се случи во 2024 година, кога американските власти ги санкционираа лидерите на RT, како што е главната уредничка Маргарита Симонијан, за обид за поткопување на „јавната доверба“ во институциите.
Сепак, влијанието на RT се прошири само на други места.
Од 2023 година, RT отвори канцеларија во Алжир, лансираше телевизиска услуга на српски јазик и започна бесплатни програми за обука за новинари од Африка, Југоисточна Азија, Индија и Кина.
RT, исто така, објави дека ќе отвори канцеларија во Индија. Во меѓувреме, Спутник отвори редакција во Етиопија во февруари.
Намалувања на буџетот и промени во приоритетите
Сето ова се совпаѓа со очигледното слабеење на западните медиуми во некои региони.
Поради намалување на буџетот и промени во приоритетите на надворешната политика, некои редакции ги намалија своите капацитети, па дури и се повлекоа од делови од светот.
Гласот на Америка, кој е финансиран од владата на САД, го отпушти поголемиот дел од својот персонал.
„Русија е како вода: каде и да има пукнатини во цементот, таа се впива“, вели д-р Кетрин Стонер, политиколог од Универзитетот Стенфорд.
Но, која е крајната цел на Русија? И што значи ширењето на медиумската моќ во тие региони во ерата на променлив светски поредок?
„Земјите надвор од Западот се многу плодна почва, интелектуално, културно и идеолошки поради нивните преостанати антиамерикански, антизападни и антиимперијални чувства“, вели Стивен Хачингс, професор по руски студии на Универзитетот во Манчестер.
Руската пропаганда, тврди Хачингс, исто така се шири намерно: нејзината содржина е калибрирана за да се допадне на одредена публика.
RT често се гледа на Запад како „извор на дезинформации“. Меѓутоа, во други делови од светот, често се смета за легитимен емитувач со своја уредничка линија.
Експлоатација на легитимна загриженост
Д-р Рис Крили, професор по меѓународни односи на Универзитетот во Глазгов, верува дека известувањето на РТ за светот може да привлече широка публика: „Луѓе кои со право се загрижени за глобалните неправди или настани за кои сметаат дека се извршени од Западот“.
Анализата на меѓународните вести на РТ од мај 2017 до мај 2019 година покажува дека нивниот избор на теми и приказни одговара на одредени наративи.
На пример, социјалните немири се третираат како приоритетна тема кога се случуваат во европските земји, а претпочитањето во известувањето за руските внатрешни прашања беше прикажување на воени вежби.
RT, исто така, дава очигледно лажни тврдења, како што е прикажувањето на руската анексија на Крим во 2014 година како мирно „повторно обединување“, додека негира јасни докази за воена вмешаност.
Тој систематски негира докази за руски воени злосторства извршени во Украина од почетокот на инвазијата во 2022 година.
Во февруари, Спутник отвори нов уреднички центар во Етиопија.
Спутник веќе емитува програма во делови од Африка на англиски и француски јазик и се прошири на амхарски, еден од официјалните јазици на Етиопија.
RT, исто така, го префокусираше својот канал на француски јазик за да ги таргетира франкофонските африкански земји. Вкупно RT има седум канцеларии во Африка.
Курсеви за дезинформации за африкански новинари
Многу Африканци веќе имаат пријателски став кон Русија – антиколонијалното и антиимперијалното расположение, заедно со наследството од советската поддршка за ослободителните движења за време на Студената војна, го прават ова релативно вообичаено.
Со овој нов фокус, Русија се надева дека ќе го поткопа западното влијание, ќе изгради поддршка и ќе воспостави економски врски, тврди д-р Крили.
Кога RT го започна првиот онлајн курс за африкански новинари и блогери, Глобалната единица за дезинформации на BBC се придружи за да дознае повеќе.
Едно предавање се занимаваше со тоа како да се разоткријат дезинформациите.
Инструкторот го отфрли масовното убиство на украински цивили во градот Бучи во 2022 година како измама. И тоа и покрај огромните докази дека злосторството го извршиле руските сили.
По завршувањето на курсот, многу учесници изгледаа невознемирени од него – некои рекоа дека веруваат дека RT е споредлив со CNN или Ал Џезира.
Еден етиопски новинар беше интервјуиран од Би-Би-Си во декември 2024 година, кој ги повтори тврдењата на RT и ги нарече убиствата во Бучи „инсцениран настан“.
На неговата профилна фотографија на социјалните мрежи имаше слика од Путин.
RT се стреми да го прошири својот досег и во други области. Достапен е бесплатно во 10 земји во латиноамериканскиот регион. Меѓу нив се Аргентина, Мексико и Венецуела. Достапен е и на кабелска телевизија во уште 10 земји.
RT е забранет на YouTube веќе три години
Обезбедувањето меѓународни вести на шпански јазик на бесплатна телевизија „е дел од неговиот успех“, вели д-р Армандо Чагваседа, кубанско-мексикански историчар и политиколог.
И иако RT е забранет на YouTube низ целиот свет од март 2022 година, тој сè уште си го пробива патот до таа платформа на некои места.
На крајот на краиштата, тешко е да се квантифицира влијанието на руските медиуми низ целиот свет.
RT тврди дека е достапен за повеќе од 900 милиони телевизиски гледачи во повеќе од 100 земји и дека во 2024 година неговата содржина привлекла 23 милијарди онлајн прегледи.
Но, како што истакна д-р Расмус Клајс Нилсен, професор по комуникации на Универзитетот во Копенхаген: „Достапноста не е значаен показател за големината на публиката“.
Тој исто така тврди дека бројката од 900 милиони гледачи е „јасно неверојатна“ и ги опишува онлајн ставовите како нејасна и лесно манипулирана метрика.
Д-р Крили има свој став за крајната цел на Русија: „Кремљ се стреми да ја намали релативната изолација на Русија на светската сцена прикажувајќи ја како жртва на „западната“ агресија и бранител на Глобалниот Југ“.
„Русија победува на терен, но битката не е изгубена“
Опасноста, предупредува Крили, е што RT и другите руски напори за дезинформација ги искористуваат и ги користат слабостите на либералната демократија, додека истовремено ја нормализираат руската агресија во Украина и ја прикажуваат Русија не како авторитарна држава, туку како некаква бенигна сила во глобалната политика.
На крајот на краиштата, проф. Хачингс верува дека сите треба да бидеме загрижени за активностите на руската држава – особено во контекст на иднината на глобалниот поредок и демократијата.
Тој верува дека Западот прави грешка со намалувањето на финансирањето на медиумите и оставањето простор за актери како Russia Today:
„Има многу што да се добие и многу што да се изгуби… Русија победува на терен, но битката не е изгубена“.