По дводневни долги преговори во Катар, Хамас го назначи Јахја Синвар за нов генерален началник, на местото на Исмаил Ханије, кој беше убиен во Техеран на крајот на јули 2024 година.
Од 2017 година, Синвар е лидер на палестинска екстремистичка организација во Појасот Газа, а по убиството на Ханије му беше доверена улогата на лидер на политичкото крило.
Раководството на Хамас едногласно го избра Синвар да го води движењето, изјави за Би-Би-Си висок функционер на Хамас.
Исмаил Ханије беше убиен на 31 јули во Техеран, каде што присуствуваше на инаугурацијата на новиот претседател на Иран.
Хамас го обвини Израел за убиството, кој не го коментираше ова прашање.
Ханије важеше за севкупен лидер на Хамас, кој во својата структура има и политички и воени крила и беше вклучен во преговорите за прекин на огнот.
Но, два дена подоцна, Израел објави дека го убил лидерот на военото крило Мухамед Деиф во средината на јули.
Хамас не го потврди ова. Но, доколку информацијата е точна, тоа значеше дека Хамас остана без двајцата најистакнати лидери.
Изборот на Синвар е порака за пркос против Израел.
„Тие го убија Ханије, флексибилен и отворен за изнаоѓање решенија. Сега го имаат Синвар и военото раководство“, изјави претставник на Хамас за Би-Би-Си.
Регионалните дипломати го гледаа Исмаил Ханије како прагматист во споредба со другите во Хамас, а Јахја Синвар се смета за еден од најекстремните.
Синвар моментално е на врвот на листата на најбарани во Израел.
Синвар, кој има впечатлива снежно бела коса и веѓи црни како јаглен, Израел го смета за еден од најодговорните, заедно со другите, за нападот на Хамас во кој беа убиени околу 1.200 луѓе, а околу 250 киднапирани.
„Јахја Синвар е терорист, одговорен за најбруталниот терористички напад во историјата“, изјави портпаролот на израелската војска Даниел Хагари за новинскиот канал Саудиска Ал Арабија.
„Јахја Синвар е командант и тој е мртов човек“, рече портпаролот на израелската армија Хагари на почетокот на октомври.
„Јахја Синвар е одговорен за овој грозоморен напад“, рече началникот на Генералштабот на израелската армија Херзи Халеви.
„Затоа тој и сите оние под него се мртви луѓе кои одат“, рече тој.
Синвар не е виден во јавноста од октомврискиот напад и се верува дека се крие „10 ката под земја“ во Газа, изјави американскиот државен секретар Ентони Блинкен во јуни оваа година.
На 8 декември израелската армија влезе во центарот на Кан Јунис, најголемиот град во јужниот дел на Појасот Газа и почна да го бара Синвар.
Но, без резултати.
Хју Ловет, висок политички соработник во Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР), верува дека Деиф бил мозокот зад нападот на 7 октомври бидејќи тоа било воена операција, но Синвар „многу веројатно бил дел од групата што го планирала и влијаела врз него “.
Израел верува дека Синвар е закочен под земја, се крие во тунели некаде под Газа со телохранители и не комуницира со никого, плашејќи се дека неговиот сигнал ќе биде следен и лоциран.
Во февруари 2024 година, саудиската информативна веб-страница Елаф објави дека тој го напуштил Појасот Газа, цитирајќи израелски извор.
Меѓутоа, израелските власти го негираа ова.
Растење и апсења
61-годишниот Синвар, познат како Абу Ибрахим, е роден во бегалски камп во Кан Јунис на јужниот дел на Појасот Газа.
Неговите родители биле од Ашкелон, но избегале по настанот што Палестинците го нарекуваат „Ал Накба“ (катастрофа), односно масовното раселување на Палестинците од нивните вековни огништа во Палестина и војната што следеше по формирањето на Израел во 1948 година.
Се школувал во средното машко училиште Кан Јунис, а потоа дипломирал арапски на Исламскиот универзитет во Газа.
Во тоа време, Кан Јунис беше „бастион“ на поддршка за Муслиманското братство, вели Ехуд Јари, научен соработник во Вашингтонскиот институт за блискоисточна политика, кој четири пати го интервјуираше Синвар во затвор.
Оваа исламистичка група беше „масовно движење за млади луѓе кои одеа во џамии во сиромашен бегалски камп“, вели Јари.
Групата беше слично важна подоцна за Хамас.
Синвар првпат беше уапсен во Израел во 1982 година, на 19-годишна возраст, поради „исламски активности“, а потоа повторно уапсен во 1985 година.
Некаде во ова време, тој ја доби довербата на основачот на Хамас, шеикот Ахмед Јасин, кој користеше инвалидска количка.
Двајцата станаа „многу, многу блиски“, вели Коби Мајкл, постар истражувач во Институтот за национални безбедносни студии во Тел Авив.
Овој однос со духовниот водач на организацијата подоцна ќе му даде на Синвар „аура на светец“ во движењето, додава Мајкл.
Две години по основањето на Хамас во 1987 година, тој ја основа злогласната организација за внатрешна безбедност Ал Мајд.
Имаше само 25 години.
Ал Мајд стана познат по казнувањето на оние обвинети за таканаречените морални престапи – Мајкл вели дека Синвар упаднал во продавници во кои имало порнографски снимки – како и по лов и убиство на сите осомничени за соработка со Израел.
Јари вели дека е одговорен за бројни „брутални“ убиства на луѓе осомничени за соработка со Израел.
– Некои од нив ги убил со голи раце и се гордееше со тоа, фалејќи се пред мене и другите со тоа, рекол тој.
Според израелските власти, тој подоцна признал дека го казнил осомничениот доушник така што го принудил својот брат да го закопа жив, завршувајќи ја работата со лажица наместо со лопата.
„Тој е тип на личност што може да собере околу себе поддржувачи, обожаватели – заедно со многумина кои едноставно се плашат од него и не сакаат да му држат лутина“, вели Јари.
Во 1988 година, Синвар наводно планирал киднапирање и убиство на двајца израелски војници.
Истата година беше уапсен и Израел го прогласи за виновен за убиство на 12 Палестинци и го осуди на четири доживотни затворски казни.
Затворски години
Синвар поголемиот дел од својот возрасен живот – повеќе од 22 години – го поминал во израелските затвори, од 1988 до 2011 година.
Неговото време зад решетки, голем дел од тоа во самица, се чини дека само дополнително го радикализираше.
„Со сила, тој можеше безмилосно да наметне авторитет“, вели Јари.
Се етаблирал како лидер меѓу затворениците, преговарајќи во нивно име со затворските власти и влевајќи дисциплина меѓу затворениците.
Израелската оценка за Синвар за време на неговото време во затвор го опиша како „жесток, авторитетен, влијателен и со необична моќ на упорност, лукавство и манипулација, задоволен со малку… Тој чува тајни дури и во затвор меѓу другите затвореници… Тој има способноста да се мобилизираат масите“.
Оценката на Јари за Синвар, добиена од нивните средби, беше дека тој е психопат.
„Но, да го наречете Синвар „психопат точка“ би било голема грешка“, вели тој, „бидејќи тогаш ќе ја пропуштите таа чудна, сложена личност“.
Тој е, вели Јари, „крајно лукав, лукав – човек кој знае да вклучи и исклучи одреден тип на шарм“.
Кога Синвар му рекол дека Израел мора да биде уништен и инсистирал дека нема место за Евреите во Палестина, „ќе се пошегува: „Но можеби ќе направиме исклучок за тебе“.
Додека бил во заробеништво, Синвар течно зборувал хебрејски читајќи израелски весници.
Јари вели дека Синвар секогаш претпочитал да зборува хебрејски со него, иако Јари течно зборува арапски.
„Тој сакаше да го усоврши своето познавање на хебрејскиот јазик“, вели Јари.
„Мислам дека сакаше да употреби некој кој зборуваше повисока форма на хебрејски од затворските чувари.
Синвар беше ослободен во 2011 година како дел од договорот во кој 1.027 палестински и израелско-арапски затвореници беа ослободени од затвор во замена за еден израелски заложник, членот на израелските одбранбени сили Гилад Шалит.
Шалит беше заробен пет години откако беше киднапиран од – меѓу другите – братот на Синвар, кој е висок воен командант на Хамас.
Оттогаш, Синвар повика на повеќе киднапирања на израелски војници.
Во овој период, Израел ја заврши својата окупација на Појасот Газа и Хамас беше на власт, победувајќи на изборите и елиминирајќи го својот ривал, партијата Фатах на Јасер Арафат, протерувајќи многу од нејзините членови од врвовите на зградите.
Брутална дисциплина
Кога Синвар се вратил во Газа, тој веднаш бил прифатен како лидер, вели Мајкл.
Најголема причина за тоа беше престижниот статус на еден од основачите на Хамас кој жртвуваше многу години живот во израелските затвори.
Но, исто така, „луѓето едноставно се плашеа од него – ова е личност која убиваше други луѓе со голи раце“, вели Мајкл.
„Тој беше многу брутален, агресивен и харизматичен – сето тоа во исто време. Тој не е одличен говорник. Кога зборува пред јавноста, звучи како некој од мафијата“, вели Јари.
Јари додава дека веднаш по излегувањето од затвор, Синвар склучил сојуз со бригадите Изедин Ал-Касам и началникот на Генералштабот Марван Иса.
Во 2013 година беше избран за член на Политичкото биро на Хамас во Појасот Газа, а потоа стана негов шеф во 2017 година.
Помладиот брат на Синвар, Мухамед, исто така имаше активна улога во Хамас.
Тој тврдеше дека преживеал неколку израелски атентати пред да биде прогласен за мртов од Хамас во 2014 година.
Медиумите во меѓувреме тврдеа дека тој би можел да е жив, активен во военото крило на Хамас, кој се крие во тунелите под Газа, па дури и можел да има улога во нападите на 7 октомври.
Угледот на Синвар за немилосрдност и насилство му го донесе прекарот Касапот на Кан Јунис.
„Тој е тип на човек кој наметнува брутална дисциплина“, вели Јари.
„Луѓето во Хамас знаеја и сè уште знаат – ако го игнорирате Синвар, се коцкате со вашиот живот.“
Се вели дека тој е одговорен за фаќањето, мачењето и убиството на командантот на Хамас Махмуд Иштиви, кој е обвинет за проневера и хомосексуалност.
Обраќајќи им се на меѓународните медиуми во 2018 година, тој укажа на својата поддршка за илјадниците Палестинци кои ја пробија граничната ограда меѓу Појасот Газа и Израел како дел од протестот поради преместувањето на американската амбасада од Тел Авив во Ерусалим.
Подоцна истата година, тој тврдеше дека преживеал обид за атентат од Палестинци лојални на ривалската палестинска власт на Западниот Брег.
Тој исто така беше прагматичен, поддржувајќи привремени примирја со Израел, размена на затвореници и помирување со палестинските власти.
Некои противници дури го критикуваа како премногу умерен, вели Мајкл.
Блискост со Иран
Многумина во израелскиот одбранбен и безбедносен естаблишмент веруваат дека е фатална грешка што Синвар беше ослободен од затвор како дел од размена на затвореници.
Израелците чувствуваат дека се занесени во лажно чувство на сигурност, верувајќи дека економските стимулации и повеќе работни дозволи ќе го натераат Хамас да го изгуби апетитот за војна.
Тоа, се разбира, се покажа како погрешна пресметка од катастрофални размери.
„Тој се гледа себеси како човек чија судбина е да ја ослободи Палестина – тој не сака подобрување на економската ситуација, социјални услуги за Газа“, вели Јари.
„Тоа едноставно не е тој“.
Американскиот Стејт департмент официјално го назначи Синвар како „Специјално назначен глобален терорист“ во 2015 година.
Во мај 2021 година, израелските воздушни напади беа насочени кон неговиот дом и канцеларија во Појасот Газа.
Во април 2022 година, во телевизиско обраќање, тој ги повика луѓето да го нападнат Израел со сите можни средства.
Аналитичарите веруваат дека тој е клучна личност што го поврзува политичкото биро на Хамас со неговото вооружено крило, Бригадите Изедин ал-Касам, кои ги предводеа нападите во јужен Израел на 7 октомври.
Две недели по нападот на Хамас, портпаролот на израелската армија, потполковник Ричард Хехт го нарече Синвар „лицето на злото“.
„Тој човек и целиот негов тим ни се на повидок. Ќе дојдеме до тој човек“, додаде тој.
Синвар е близок и со Иран.
Партнерството меѓу шиитска земја и сунитска организација не е точно очекувано, но нивната заедничка цел е уништување на израелската држава и „ослободување“ на Ерусалим од израелската окупација.
Тие почнаа тесно да соработуваат.
Иран го финансира, тренира и вооружува Хамас, помагајќи му да ги изгради своите воени капацитети и да собере арсенал од илјадници ракети, кои ги користи за да истрела врз израелските градови.
Синвар ја изрази својата благодарност за поддршката во неговиот говор во 2021 година.
„Да не беше Иран, отпорот во Палестина немаше да го има сегашниот капацитет.
Потоа повторно, убиството на Синвар би било повеќе „пропагандна победа“ за Израел отколку вистински удар за движењето, вели Ловет.
Невладините организации имаат тенденција да работат по принципот на шеф на хидра – ако отстраните еден оперативен командант или водечка фигура, друг многу брзо ќе го замени.
На нивниот наследник понекогаш му недостасува исто искуство или кредибилитет, но организацијата сепак успева да се регенерира во некоја форма.
„Очигледно би било загуба“, вели Ловет, „но ќе биде заменета и има структури кои можат да го направат тоа“.
„Тоа не е како да го убиеш Бин Ладен. Во Хамас има и други високи политички и воени лидери“.
Можеби останува поголемото прашање – што ќе се случи со Газа кога Израел ќе ја заврши својата воена кампања за истребување на Хамас, и кој на крајот ќе биде задолжен за тоа?
И дали може да спречи Газа повторно да стане точка од која Израел е нападнат, а со тоа да предизвика масовна одмазда и уништување на кои сме сведоци сега?