За време на предизборната кампања, Ебрахим Раиси вети дека нема дополнително да го ограничува интернетот во Иран, каде властите веќе блокираа десетици илјади веб-страници и редовно го гасат или прекинуваат интернет сообраќајот, пишува на англиски Радио Слободна Европа.
Но, експертите велат дека откако тврдокорните дојдоа на власт во август 2021 година, администрацијата на Раиси тајно спроведува многу контроверзен предлог-закон дизајниран да ја зајакне цензурата на интернет и да го ограничи пристапот до интернет.
Законот за заштита на сајбер просторот, исто така, ќе им ја предаде контролата на клучната интернет инфраструктура на Иран на вооружените сили, истовремено криминализирајќи ја употребата на виртуелни приватни мрежи (VPN) кои ги маскираат локациите на корисниците и им дозволуваат да гледаат блокирани страници.
Обидите да се донесе законот во парламентот, во кој доминираат тврдокорните, наиде на жестоки критики, јавни повици за негово повлекување и предупредувања дека тој ќе предизвика гнев кај народот.
Меѓутоа, минатата недела, Врховниот сајбер-совет на Иран, тело со кое претседава Раиси и основано од врховниот лидер ајатолахот Али Хамнеи во 2012 година, се чинеше дека го заобиколи собранието и делумно го одобри драконскиот закон.
„Тивката имплементација (на предлог-законот) трае речиси една година“, изјави за РСЕ Махса Алимардани, истражувач за дигитални права во организацијата за човекови права ARTICLE 19.
Алимардани рече дека потегот на Врховниот совет за сајбер-простор е „заобиколување на парламентарниот процес“ и додаде дека парламентот „ја изгубил волјата да го протурка законот“ поради недостаток на политички консензус.
Во директивата издадена на 6 септември, Врховниот совет за сајбер простор објави дека назначил членови на Врховната регулаторна комисија, која е огранок на советот со широки овластувања за регулирање на сајбер просторот во Иран.
Според директивата, 12-члената комисија вклучува претставници на Корпусот на Исламската револуционерна гарда (ИРГЦ), полицијата, Министерството за разузнавање и правда.
Набљудувачите во Иран посочија дека директивата издадена минатата недела е клучен дел од предложениот Закон за заштита на сајбер просторот.
Велат дека со издавањето на директивата надлежните направиле голем чекор во спроведувањето на предлог-законот.
„Опасен преседан“
Медиумите поврзани со умерените и реформистички ирански политички табори предупредија дека контроверзниот нацрт-закон станува реалност.
Реформистичкиот дневен весник „Шарг“ објави дека Врховниот совет за сајбер-простор усвоил „важен дел“ од нацрт-законот за интернет, велејќи дека тој дополнително ќе го попречи слободниот проток на информации и ќе го спречи разоткривањето на корупцијата во владата.
Реформистичкиот ирански дневен весник „Етемад“ изјави дека Врховната регулаторна комисија нема да има претставници на граѓанското општество и приватниот сектор, кои се во голема мера зависни од пристапот до Интернет.
Хамед Биди, сајбер експерт со седиште во Техеран, рече дека потегот претставува „опасен преседан“ и треба да биде оспорен на суд.
„Собранискиот истражувачки центар претходно се изјасни дека членовите на нацрт-законот за заштита на сајбер просторот се спротивни на Уставот, а многу правници се противат на тој предлог“, изјави Биди за tejaratnews.ir на 7 септември.
„Сега Врховниот совет за сајбер простор го одобри без да внимава на мислењата на експертите“.
Во последниве месеци, корисниците на интернет во Иран пријавија бавни интернет конекции, ограничен опсег и широко распространети прекини, што експертите велат дека укажуваат на тоа дека владата постепено го спроведува нацрт-законот.
Според Светската банка, околу 84 отсто од 80 милиони жители на Иран имаат пристап до интернет.
Членот на синдикатот од Техеран, Реза Горбани, изјави дека во изминатите неколку месеци немало ниту еден ден без прекин на интернетот, пренесуваат локалните медиуми.
Реза Алефнасаб, друг синдикалец од главниот град, рече дека милиони Иранци користат Интернет за да заработат за живот.
„Онлајн бизнисот зависи од интернетот и секој прекин предизвикува непоправлива штета“, рече Алефнасаб.
„Дигитален ѕид“
Минатиот месец властите ги блокираа корисниците на мобилни телефони да добијат кодови за потврда во два чекора, со цел дополнително да го ограничат пристапот до социјалните медиуми и да го филтрираат пристапот до информации.
Корисниците на социјалните мрежи на 17 август објавија дека мобилните телефонски оператори во Иран филтрирале текстуални пораки со шифри за најавување за апликациите Telegram, Twitter и WhatsApp и не можеле да ги примаат пораките.
Повеќето меѓународни социјални мрежи се веќе блокирани во Иран.
Новинарите и другите корисници се потпираат на VPN и други алатки за да го заобиколат филтрирањето за да пристапат до Telegram, Twitter, YouTube и Facebook.
Инстаграм сè уште е достапен, иако се стравува дека ќе биде блокиран доколку се усвои нацрт-законот за интернет.
Телеграм е филтриран во Иран веќе четири години, а Твитер од 2008 година. Меѓутоа, во септември минатата година, извештајот на иранскиот центар за статистика покажа дека 45 милиони Иранци сè уште користат Телеграм и објавуваат 15 милијарди пораки на социјалната мрежа секој ден.
Во последниве години, Твитер исто така беше една од главните мрежи што ја користат граѓаните за објавување социјални и политички вести во Иран, како и за спротивставување на владата.
Во март, 55 организации за човекови права, вклучително и ARTICLE 19, Human Rights Watch и Amnesty International, го повикаа Иран веднаш да го повлече нацрт-законот за заштита на сајбер просторот.
Според групите, усвојувањето на овој закон ќе „прекрши голем број човекови права во Иран, вклучително и правото на слобода на изразување и правото на приватност“.
Експертите за човекови права на ОН, исто така, минатиот месец рекоа дека нацрт-законот ефективно ќе го изолира Иран од глобалниот интернет.
„Овој предлог-закон претставува загрижувачки чекор кон консолидација на дигиталниот ѕид во Иран“, велат експертите на ОН. „Тоа дополнително ќе ги ограничи информациите во средина каде што слободата на изразување и другите основни права се веќе значително ограничени.