Војна и нуклеарки: Што вели меѓународното право?

Сподели со своите пријатели

Нуклеарната централа Запорожје на југот на Украина од март ја држеше руската армија, а од крајот на јули неколкупати беше гранатирана.

Loading...

Тоа ги зголеми стравувањата од нуклеарна катастрофа во најголемата европска нуклеарна централа.

Киев и Москва меѓусебно се обвинуваат за нападите, а Советот за безбедност на ОН минатата недела одржа итен состанок за ситуацијата во Запорожје. Но, тој не се доближи до решение.

Не е првпат во оваа војна да се покренува прашањето за нуклеарна безбедност.

Овде не се работи само за можна употреба на нуклеарно оружје – оваа мисла отворено ја изрази претседателот на Русија Владимир Путин – туку и за нуклеарните централи како воени цели.

Неверојатно прецизни правила

Што вели меѓународното право за тоа? Женевската конвенција од 1949 година и нејзините последователни дополнителни протоколи го регулираат водењето на вооружените конфликти и имаат за цел да ги ограничат нивните ефекти.

Членот 56 од Првиот дополнителен протокол од 1977 година зборува за „Заштита на инсталации и објекти што содржат опасни сили“.

Покрај браните и насипите, експлицитно се споменуваат и нуклеарните централи.

Loading...

Бидејќи Руската Федерација и Украина се потписници на Женевската конвенција и не изразија никакви резерви во однос на Првиот дополнителен протокол, прописите се однесуваат на двете држави.

Тие прописи се неверојатно детални.

Во принцип, нуклеарните централи не можат да бидат нападнати, според став 1 „дури (…) ако претставуваат воени цели, ако таквиот напад може да ослободи опасни сили и со тоа да предизвика големи жртви меѓу цивилното население“.

Тука несомнено се мисли на радиоактивното зрачење.

Станува збор за еден од принципите на меѓународното хуманитарно право – разликата меѓу воените и цивилните цели.

Може да се нападнат само воени цели и тоа само под одредени услови.

Во секој случај, цивилното население мора да биде заштитено.

Нуклеарните централи како „поддршка за воени операции“

Сепак, пасусот покажува и дека нуклеарните централи не се апсолутно табу. Напад може да биде дозволен под одредени околности, имено ако не се очекуваат големи жртви меѓу цивилното население.

Loading...

Ставот 2 регулира за кои околности може да се разговара, т.е. – кога нуклеарните централи „снабдуваат електрична енергија за редовна, значајна и непосредна поддршка на воените операции и кога таквиот напад е единственото изводливо средство за прекинување на таа поддршка“.

Првата точка е секако прашање на толкување.

Речиси секоја нуклеарна централа за време на војната обезбедува електрична енергија за цивилните потрошувачи и за воени операции.

Речиси е невозможно да се раздели. Но, дали обезбедува „значајна“ поддршка за воените операции?

Значи, останува на гледачот да процени дали нуклеарното оружје е легитимна воена цел или не.

Примарна цел: заштита на цивилното население

Исто така, тешко е да се докаже дека нападот е „единственото изводливо средство“ за ставање крај на поддршката за воените операции.

Во секој случај, можниот агресор би морал да го земе предвид и да го почитува принципот на пропорционалност: Дали воената корист овде јасно ги надминува ризиците? Какви би биле последиците за цивилното население? Дали има помалку опасни начини да се направи нуклеарно оружје неупотребливо? На пример, со уништување на далноводи за да не можат повеќе да испорачуваат струја.

Секако, прекинот на снабдувањето со електрична енергија може тешко да го погоди населението, особено во зима.

Loading...

Но, дури и кога околностите оправдуваат напад, став 3 од Дополнителниот протокол наведува дека „цивилното население (…) продолжува да има право на каква било (…) заштита предвидена со меѓународното право“.

Затоа, напаѓачот мора да стори сé што е можно за да ги заштити цивилите од радијација, на пример со евакуација на околните области.

Армијата може да биде распоредена во нуклеарната централа – како одбрана

Ставот 5 е релевантен и за конфликтот околу нуклеарната централа Запорожје:

„Страните вклучени во конфликтот ќе настојуваат да не поставуваат никакви воени цели во близина на инсталациите или објектите споменати во став 1“.

Украина ја обвинува Русија дека воено се вооружува со нуклеарна енергија, дека практично ја користи како штит за да избегне украинско гранатирање.

Од друга страна, локалниот руски окупаторски функционер Владимир Рогов во понеделникот ја обвини Украина за тешко гранатирање од американски хаубици чии проектили паднале во близина на нуклеарната централа и во станбени области.

Loading...

Меѓутоа, во него се вели и ова:

„Објекти создадени само со цел да се одбранат заштитените објекти или предмети од напад – се дозволени и не смеат да бидат нападнати“.

Русија несомнено ќе ја прикаже својата армија на нуклеарен погон како чисто одбранбена.

Заклучок

Земјите што ја потпишаа Женевската конвенција и нејзините дополнителни протоколи – вклучувајќи ги Русија и Украина – си поставија високи пречки за напади врз нуклеарни централи.

Сепак, таквите напади не се целосно исклучени, дури и ако околностите под кои се дозволени се многу тесно дефинирани.

Loading...

Сепак, практичните ефекти на член 56 од Првиот дополнителен протокол на Женевската конвенција се ограничени.

Затоа што обично останува прашање на толкување дали тие околности постојат во конкретен случај или не.

Покрај тоа, Русија има постојано место во Советот за безбедност на ОН со право на вето и може да спречи какви било можни санкции на ОН за кршење на меѓународното право.

Сите информации поврзани со најновите случувања со војната во Украина можете да ги прочитате ТУКА.