Инцидентите во кои главните актери биле нуклеарни бомби датираат од 50-тите години на минатиот век.
Голем број на инциденти биле забележани во историографијата, но само мал број имале значително медиумско внимание, додека повеќето од инцидентите останале скриени.
Нуклеарните сили на обете суперсили растеле континуирано, во однос на бројот и квалитетот (смртоносност). Стратешките сили, пред се бомбардерите, кои носеле и требале да фрлаат „атомски“ бомби, биле постојано во состојба на готовност, на земја или во воздух, сè до 1991 година.
Без оглед на прецизно пропишаните процедури, се појавиле пропусти во ракувањето со нуклеарно оружје и боеви глави.
Тие биле чести и многу импресивни, особено на Запад, бидејќи тие брзо се појавувале на насловните страници на весниците и неделниците, додека имало многу, многу малку информации за вакви инциденти во Источниот блок.
Дури и обелоденетите биле несигурни или плод на теории на заговор, додека реалноста сè уште е многу добро скриена.
Инцидентите со нуклеарно оружје во американската војска се класифицирани во три групи:
Bent Spear, што означува каков било настан од големо значење, што се однесува на нуклеарно оружје и што не претставува непосредна закана од нуклеарна војна.
Broken Arrow, значи настан во кој може да се случи нуклеарна детонација предизвикана од пад или сериозно оштетување на нуклеарно оружје, додека
Empty Quiver претставува губење или исчезнување на атомско или водородно оружје.
Историја на инциденти
Првиот инцидент со нуклеарно оружје датира од раните 1950-ти. Имено, на 13 февруари 1950 година, во близина на брегот на Британска Колумбија (Канада), бомбардерот Б-36 (Конвеар Б-36 „Мировник“), морал да фрли нуклеарна бомба во Тихиот океан. Среќна околност е што бомбата имала боева глава за обука, а не нуклеарна боева глава.
На 11 април истата година, Б-29 (Боинг Б-29 „Суперфорс“) удрил во планина во близина на областа за складирање на нуклеарно оружје Манзано во Ново Мексико.
Се случила експлозија, иницирана од ХЕЦ-дел од бомбата, што го запалило горивото во авионот.
Експлозијата се видела од повеќе од 20 километри, но нуклеарната бомба не била активирана: Имено, четири детонатори, поставени во специјални контејнери, не го активирале јадрото. Тоа била среќна околност. Во експлозијата загинале сите 13 членови на екипажот. Целиот нуклеарен материјал останал недопрен и испратен на тестирање од страна на Комисијата за атомска енергија.
До 1968 година, деталната статистика на САД забележала 13 сериозни несреќи со авиони кои носеле нуклеарно оружје.
Сепак, само четири се истакнуваат по својата импресивност и тие биле покриени од медиумите.
„Сериозни инциденти“
Во британската база Лакенхит (РАФ станица Лакенхит) 27. Во јули 1956 година, бомбардер Б-47 (Боинг Б-47 „Стратојет“) удрил во зграда на магацин во кој се наоѓале три нуклеарни бомби Мк 6, предизвикувајќи авионот да експлодира и запаленото гориво да се истури врз авио – бомбите.
Според експертите за експлозиви, само чудо спречило активирање на детонаторите на бомбите, што би испуштило радиоактивен материјал.
Над Северна Каролина на 24 јуни 1961 година, стратешки бомбардер Б-52 (Боинг Б-52 „Стратофортрес“) експлодирал во лет и две хидрогенски бомби МК. 39, слетале со падобрани.
Од четирите запалки на првата бомба, три биле активирани, а нуклеарната експлозија била спречена само со фактот дека четвртата запалка на инструмент таблата на уништениот авион не била вклучена.
Друга бомба експлодирала кога ја погодила земјата и нејзината опашка била откриена на длабочина од седум метри. Понатамошното ископување било прекинато поради подземните води.
Воздухопловните сили го купиле загрозеното земјиште и го оградиле, а потоа со години го контролирале нивото на радиоактивност, кое не се менувало.
Третиот инцидент во историјата ќе биде оној кога напаѓачот на американската морнарица А-4Е (Даглас А-4 „Скајхавк“) BuNo 151022 од Атаквата ескадрила 56 (ВА-56) бил опремен со нуклеарни бомби Б-43 5, 1965 година опремен со нуклеарни бомби Б-43 паднал од лифтот на носачот на авиони УСС Тикондерог (ЦВ-14) во Пацификот и потонал.
Бомбите, пилот-потполковник Даглас М. Вебстер и авионот никогаш не биле пронајдени, а се смета дека лежат на длабочина од 4,9 километри. Инцидентот се случил на 130 километри од базата на Окинава.
По неговото откривање, инцидентот во 1989 година бил обележан со дипломатски скандал. Така, Пентагон остана пократок за еден мегатон нуклеарен материјал, а Јапонија се здоби со толку многу во нејзината близина.
Секако, една од најпознатите несреќи со нуклеарно оружје е судирот на танкерот КЦ-135 (Боинг КЦ-135 „Стратотонкер“) и стратешкиот бомбардер Б-52 над Медитеранот на 17 јануари 1966 година.
На тој ден, американскиот бомбардер Б-52 од Стратешката воздушна команда (САЦ), кој бил на рутински лет од базата во Северна Каролина, се судрил со воздушниот танкер КЦ-135 при полнење гориво на надморска височина од 9000 метри.
Двата авиони биле зафатени од пожар, а седум члена на екипажот (од 11) загинале трагично во несреќата.
Тежината на инцидентот се состоела во тоа што Б 52 носеше четири хидрогенски бомби Б-28, секоја со капацитет од 70 килотони. Овие бомби не биле опремени со запалки, што и дало на несреќата интонирање на тежок нуклеарен инцидент.
Од четирите бомби, едната со падобран се спуштила неповредена на земја. Два падобрани не се отвориле, па едниот паднал на источниот, а другиот на западниот дел од работ на малото рибарско село Паломарес во јужна Шпанија.
За време на слободниот пад на бомбите од голема висина, се активирал ТНТ, кој расфрлил радиоактивен плутониум во околните градини. Четврта хидрогенска бомба паднала во морето.
По веста за инцидентот, настанала паника во селото, па шпанскиот премиер, придружуван од американскиот амбасадор, го посетиле Паломарес со цел да го смири локалното население.
Американската и шпанската армија започнале експресна рехабилитација на теренот и потрага по четвртата исчезната водородна бомба. Во оваа операција биле ангажирани 12.000 луѓе и 30 различни бродови. Падот на две бомби загадило два квадратни километри обработливо земјиште.
Методот на санација се состоел во отстранување на горниот слој на контаминирана почва. По тој повод биле извлечени 1.750 тони земја и 266 хектари насади со домати. Сето тоа било спакувано во буриња и било испратено во САД во складиштето за нуклеарен отпад Ајкен во Јужна Каролина.
Последователната истрага спроведена во 1975 година исто така утврдила дека одредена количина нуклеарен материјал била однесена од ветрот. Санацијата на теренот на малото село Паломарес во Андалузија ги чинела американските даночни обврзници 50 милиони долари, а вкупната штета не може да се пресмета.
Дури и подморница била ангажирана во потрагата по бомбата што паднала во морето, а клучна за откривањето на хидрогенската бомба била изјавата на рибарот Франциско Ортиз, кој го видел местото каде паднала бомбата и кого локалното население го нарече Пако де ла бомба.
Изгубената бомба е пронајдена само 80 дена по инцидентот на длабочина од 762 метри и на 20 километри од селото Паломарес. Бомбата не била оштетена и не биле забележани протекувања на нуклеарен материјал. Скоро 800 луѓе од Паломарес биле подложени на медицински прегледи, но не е забележано зголемување на канцерогените болести.
Подоцна, 522 жители исто така добиле паричен надоместок. Рибарот што видел како бомбата паѓа во морето, дури го тужел УСАФ пред судот во Њујорк, барајќи компензација за спасување на бомбата, која му припаѓа според меѓународните поморски закони.
Бидејќи вредноста на изгубената бомба била проценета на 2 милијарди долари, тој побарал обештетување од 20 милиони долари. Решението било постигнато со вонсудско спогодување.
Следниот инцидент се случил две години подоцна, на 21 јануари 1968 година, кога избувнал пожар врз стратешкиот бомбардер Б-52, поради што екипажот морал да скокне од авионот.
Авионот потоа се урнал во ледената површина на океанот во близина на воздушната база Туле или аеродромот Питуфик во Гренланд. Како резултат на ударот, се отворило барем едно куќиште од четирите хидрогенски бомби, што загадило голема површина, а водата го стопила мразот, така што рушевината заедно со бомбите потонала на дното на океанот.
Во акцијата за санација биле собрани повеќе од 9.000 кубни метри радиоактивен мраз, кои биле пренесени во САД, а данските работници кои учествувале во санацијата на теренот развиле висок степен на канцерогени заболувања.
Во Данска, која има суверенитет над Гренланд, имало насилни антиамерикански демонстрации, бидејќи таа земја, иако е членка на НАТО, забранува не само нуклеарно оружје на нејзината територија, туку дури и пренесување преку нејзиниот воздушен простор.
Честите паѓања на бомбардери кои носеле нуклеарно оружје го поттикнале Министерството за одбрана на САД (ДО) да забрани летови во 1968 година со авиони вооружени со овој вид муниција, но ги држело во состојба на готовност, но само на аеродромите во САД.
Врз основа на наредбата на претседателот Буш Постариот во 1991 година, целото нуклеарно оружје било повлечено од авионите пред распадот на СССР и ставено во посебни складишта.
По инцидентите во Паломарес и Гренланд, обидите на американската влада да ги прикрие овие инциденти, кои наскоро се појавиле на насловните страници на сите светски весници, биле сè повеќе неуспешни.
Меѓународната јавност исто така се кренала и го зајакнала антивоеното движење што ја подигнало антинуклеарната свест во светот и кај луѓето, за да влијае врз суперсилите, со цел да се откаже од нуклеарното оружје или како офанзива или како средство за спречување.
Инцидентите продолжиле, но постапките станале многу поостри, па нивниот број сигурно се намалил во следните години.
Последниот ваков инцидент е забележан во 2007 година.