Два дена по убиството на претседателот на карипската држава, Жованел Моиз, сè уште не е познато кои се мотивите на напаѓачите. Хаити одамна потона во насилство и сега му се придружува неизвесноста кој ќе ја преземе власта.
Земјата е во шок, вели Ричард Видмаер, директор на Метропол радио од Порт-о-Пренс, главниот град на Хаити. Атентатот врз претседателот ги запрепасти граѓаните, кои, како што се сметаше, веќе се индиферентни кон насилството. „Улиците во главниот град се морничаво празни“, изјави Видмаер за ДВ.
„Сите се прашуваме што се крие зад ова. Дали е планиран државен удар и каква е улогата на странските земји “, резимира политикологот Роланд Џозеф.
Починатиот претседател Жованел Моиз, новиот богаташ, кој наводно заработил пари со извоз на банани, управуваше со карипската држава последните четири години. Тој беше мета на критики за корупција, економска криза, ставови кон пандемијата, како и растечко авторитарно владеење и растечко насилство во земјата.
Сепак, неговото убиство ја донесе несигурноста до максимум. „Колку подолго трае неизвесноста, толку е поголема опасноста од немири и грабежи“, рече Ана-Роуз Шен, германски претприемач, кој долго време живееше на Хаити и гледаше разни кризи и удари.
Еден час пукање
Набљудувачите немаат дилема дека професионални атентатори се кријат зад атентатот. „Околу 20 часот и 30 минути поминав покрај куќата на претседателот и видов единствена патрола“, вели Видмаер. „Беше чудно затоа што обично многу повеќе го чуваат претседателот“.
Соседите слушнале истрели околу еден час по полноќ, потоа детонации и еден час судири со автоматско оружје.
После тоа, претседателот беше мртов, а неговата сопруга сериозно повредена. Во средата беше пренесена на Флорида. Засега е непознато колку други жртви има. Според извештаите во медиумите, ќерките на претседателот останале забарикадирани во собата и на тој начин преживеале без повреди.
Приведена група странски тренирани убијци за убиството на претседателот на Хаити
Постојат шпекулации за улогата на странските платеници во убиството. Рано наутро по атентатот, привремениот премиер Клод Џозеф рече дека некои од напаѓачите зборуваат шпански. Се појавија аудио снимки во кои наводните напаѓачи се претставуваат пред телохранителите на Моиз како членови на ДЕА, американската служба за борба против наркотици.
ДЕА негираше вмешаност во настаните. Вашингтон имаше блиски врски со починатиот претседател.
Истата вечер, по неколкучасовно бркање, четворица наводни членови на одредот на смртта, кој го уби претседателот, беа убиени во близина на местото на злосторството, а двајца беа уапсени.
Многу непријатели
А, мотивот сè уште се шпекулира. Моис неодамна изјави дека корумпираните олигарси ја сакаат неговата смрт, но не ги именуваше.
Шарената опозиција со години протестираше против Моиз, со поддршка од Венецуела. Имено, по силниот земјотрес во 2010 година, таа држава испрати милиони помош на Хаити за реконструкција и со тоа го зајакна своето влијание во земјата. Од Каракас, тие виделе предавник во Моиз, поради неговата блискост со САД.
Неодамна, Моиз го предизвика влијателниот Сенат на Хаити предлагајќи уставна реформа со која ќе се стави крај на тој Сенат.
Новинарот Видмајер не верува дека убиството било политички мотивирано, вели тој, опозицијата била фатена од злосторството и не планирала да ја преземе власта.
Хаосот доаѓа среде институционална криза, па затоа е нејасно кој ќе ја преземе власта. Нема избран парламент веќе една година, највисокиот судија почина како резултат на коронавирусот, а премиерот Џозеф, кој сега треба да ја води земјата, веќе објави оставка, но сè уште не е пронајден наследник.
Банди или незадоволни „бизнисмени“?
Зад убиството може да се кријат криминални банди чие меѓусебно соочување на улиците на Порт-о-Пренс ескалира од почетокот на годината. Во Обединетите нации, овие банди се нарекуваат „урбани герилци“.
За ими Шеризије, најмоќниот шеф на бандата, наречен Грил, се шпекулира дека е близок до убиениот претседател. Шеризије неодамна се закани дека ќе ја преземе власта. Неговите противници наводно биле платени од опозицијата.
Насилството е дел од политиката на Хаити. Дури и диктаторското семејство на Дувалија ги имаше неславните одреди на смртта.
Само овој јуни, повеќе од 150 лица беа убиени во судирот на бандите, а околу 14.000 ги напуштија своите домови поради конфликтот. Политикологот Џозеф вели дека е можно пресметката со бандите целосно да излезе од контрола. „Никој повеќе не се чувствуваше безбедно.
Во критична состојба сопругата на убиениот претседател на Хаити
Третата хипотеза која кружи е дека Моиз е убиен во мафијашка пресметка. Првите откритија од обдукцијата – или, барем, она што се појави во медиумите – укажуваат на тоа дека тој бил погубен со десетина куршуми, дека неговите нозе и раце дури биле скршени, а очите биле ископани.
„Моиз имаше многу непријатели“, вели Видмаер. Меѓу нив има контроверзни бизнисмени како што е семејството Ворбе, на кое државата му заплени компанија за производство на електрична енергија. Имаше и други богати и влијателни луѓе кои дојдоа на мета на правдата заради корупција. Самиот Мојсе беше под сомневање за перење пари.
„Оваа спирала на насилство мора да престане. Конечно мора да научиме мирно да ги решаваме конфликтите “, рече политикологот Џозеф. Неговата проценка сега не е оптимистичка – Хаити, вели тој, станува мафијашка држава.