Администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден го известила Конгресот за можна продажба на авиони Ф-16 на Турција, што може да помогне да се убеди турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган да го одобри приемот на Шведска и Финска во НАТО.
Угледен американски сенатор, кој се противи на продажбата поради политиката на Ердоган, веднаш реагираше.
Одобрувањето на Конгресот за продажба на авиони на Турција е малку веројатно се додека Анкара одбие да го одобри членството на Шведска и Финска во НАТО.
Од друга страна, многумина сметаат дека Ердоган нема да го одобри проширувањето на НАТО, доколку не биде убеден дека ќе добие нови американски авиони, пишуваат светските медиуми, пренесува Радио Слободна Европа.
Една од најголемите продажби на оружје во Америка
Американската администрација се подготвува да побара од Конгресот да одобри продажба на 40 борбени авиони Ф-16 на Турција по повеќе од една година размислување за барањето на Анкара за авионите, изјавија за Си-Ен-Ен извори од Конгресот.
Доколку биде одобрена, продажбата ќе биде меѓу најголемите продажби на оружје во последните години, објави Си-Ен-Ен, додавајќи дека администрацијата исто така размислува за посебна продажба на 40 F-35 на Грција.
Имаше долготрајни тензии меѓу Турција и Грција, а Анкара беше исклучена од програмата Ф-35 во 2019 година како одговор на нејзината одлука да го купи рускиот ракетен систем С-400.
Продажбата на авиони Ф-16 на Турција може, според Си-Ен-Ен, да ја стави Анкара под притисок да го одобри приемот на Шведска и Финска во НАТО, што турскиот претседател Ердоган го блокира од минатата година.
Фински официјален претставник изјави за Си-Ен-Ен дека Финска „не учествувала во дискусиите“ за американските Ф-16, велејќи дека Хелсинки го применил сето договорено со Анкара за влез во НАТО и дека продажбата на авионите на Турција е „внатрешно САД прашање“.
Не е познато кога администрацијата планира да поднесе формално барање до Конгресот, што е наложено со Законот за продажба на странска војска.
Администрацијата испрати неформални известувања за можната продажба до комисиите за надворешни работи на Претставничкиот дом и Сенатот минатата недела.
Администрациите на САД обично му даваат неформално известување на Конгресот за предложената продажба на оружје неколку недели пред да преземат формален чекор.
Неформалниот процес на известување е вообичаена практика која им овозможува на лидерите на комитетите да изразат загриженост, да дадат информации или да се обидат да го блокираат планот за продажба на оружје.
„Морков на стап“
Претставниците на администрацијата имаат намера да ја искористат можната продажба на авиони Ф-16 за да ја охрабрат Турција да го одобри приемот на Финска и Шведска во НАТО, пишува The Wall Street Journal, повикувајќи се на изјави на официјални лица дека одобрувањето на продажбата во Конгресот зависи од согласноста на Турција.
Според договорот, Турција треба да купи 40 нови ловци Ф-16 во вредност од 20 милијарди долари, како и комплети за ремонт за постоечките 79 такви авиони во турската флота.
Повеќе од 900 проектили воздух-воздух и 800 бомби, исто така, ќе и бидат продадени на Турција, рече еден официјален претставник.
Посебна продажба на оружје на Грција, што ја побара владата во Атина во јуни 2022 година, вклучува најмалку 30 нови F-35, кои се најнапредните американски борбени авиони, според Волстрит џурнал.
Иако официјалните лица велат дека времето на објавување на продажбата на оружје на Турција и Грција е случајно, тоа би можело да ги надмине протестите од Атина поради продажбата на авионот на Турција.
Потенцијалната продажба на авионот може да има далекусежни импликации врз напорите на Вашингтон да ги зајакне врските со двата сојузници на НАТО по руската инвазија на Украина.
Предложениот договор со Турција, според американскиот весник, доаѓа во време на тензии во американско-турските односи и претставници на администрацијата на Бајден тврдат дека продажбата на Ф-16 може да помогне во обновувањето на врските со земјата која има втора по големина армија во НАТО.
Вашингтон се обидува да го убеди Ердоган да направи повеќе за да ги спроведе санкциите против Русија и да им дозволи на Финска и Шведска да се приклучат на НАТО.
Еден официјален претставник го окарактеризира Ф-16 како „морков на стап“ за да ја натера Турција да се согласи да ги прими двете нордиски земји во НАТО.
Тоа, велат официјалните лица, би можело да го олесни противењето на продажбата кај некои членови на Конгресот.
Претставниците на Стејт департментот со месеци тврдат дека проширувањето е императив за колективната безбедност на НАТО.
Но, официјалните лица очекуваат дека иако грчкиот пакет би можел да помине во Конгресот, продажбата на Турција би можела да биде одложена поради неподготвеноста на некои членки да и дадат дополнителна огнена моќ на Анкара.
Приговор од Сенатот
Според Ројтерс, неофицијалното известување на администрацијата до Конгресот за потенцијалната продажба на авионите Ф-16 предизвика приговори од истакнат сенатор кој долго време се противеше на договорот.
„Како што јасно кажав многу пати, силно се спротивставувам на предлогот на Бајден за продажба на нови Ф-16 на Турција“, се вели во соопштението на демократскиот сенатор Боб Менендез, кој претседава со Комитетот за надворешни односи на Сенатот.
Иако продажбата на авионите на Турција се уште е во неформален процес на преглед, Ројтерс оценува дека Конгресот најверојатно нема да ја одобри продажбата се додека Турција одбива да го ратификува членството на Шведска и Финска во НАТО.
Двете земји ставија крај на децениската неутралност минатиот мај и поднесоа барање за влез во НАТО како одговор на руската инвазија на Украина, но Турција се спротивстави, обвинувајќи ги двете земји дека засолнуваат милитанти, вклучително и членови на забранетата Курдистанска работничка партија (ПКК) и барајќи од Стокхолм и Хелсинки преземаат чекори.
Портпаролот на турскиот претседател и неговиот главен советник за надворешна политика, Ибрахим Калин, на прес-конференција во саботата, 14 јануари, рече дека барањата на Вашингтон во врска со авионите се „бескрајни“.
„Ако продолжат да ја туркаат Турција во други насоки со санкции за Ф-16 и Ф-35, а потоа Турција реагира и потоа повторно ја обвинува Турција, тоа не е фер. Нивната листа на барања изгледа е бесконечна. Секогаш има нешто“, рече Калин.
Конгресот беше известен за можната продажба додека турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу се подготвува да го посети Вашингтон во среда, 18 јануари.
Според американскиот закон, по формалното известување за продажбата, Конгресот може да ја блокира продажбата со резолуција за неодобрување, но веројатно нема да го стори тоа доколку претседателот Бајден, и покрај приговорите од пратениците, одлучи да продолжи со продажбата. Конгресот досега усвои такви резолуции, но никогаш немало двотретинско мнозинство потребно во двата дома за да се отфрли претседателското вето.
Не само НАТО е контроверзен
Многу експерти за Турција сметаат дека Ердоган нема да го одобри проширувањето на НАТО, што Бајден го нарече голем стратешки пораз за рускиот претседател Владимир Путин, освен ако не биде убеден дека ќе добие нови авиони, пишува Њујорк Тајмс, посочувајќи дека Ердоган го чека изборите оваа пролет како ехо на економските тешкотии во земјата.
Сепак, проширувањето на НАТО не е единствената пречка со која се соочува турското барање во Конгресот, посочува весникот, истакнувајќи дека Менендез и другите остро го критикуваа автократскиот стил на владеење на Ердоган, кој во последниве години вклучи остри напади врз медиумите, опозициските партии и други извори на различни мислења.
„Претседателот Ердоган продолжува да го поткопува меѓународното право, да ги занемарува човековите права и демократските норми и да се вклучи во алармантно и дестабилизирачко однесување во Турција и против соседните сојузници на НАТО. Сè додека Ердоган не ги прекине своите закани, не ја подобри состојбата со човековите права дома, вклучително и ослободувањето на новинарите и (членовите) на политичката опозиција и не почне да се однесува како доверлив сојузник, јас нема да ја одобрам оваа продажба“, додаде сенаторот Менендез. Чија позиција како шеф на Комитетот за надворешни работи, според Њујорк Тајмс, му дозволува да ја блокира продажбата во тој комитет.
Некои конгресмени ги осудуваат и релативно пријателските односи на Ердоган со Путин. Турскиот лидер ги игнорираше предупредувањата на САД да не го купува напредниот руски противракетен систем С-400 и не се приклучи на меѓународните санкции против Москва.
Во исто време, американските власти велат дека Турција е витален сојузник на стратешка локација и Ердоган одигра важна улога во посредувањето во договорот меѓу Украина и Русија за извоз на украинско жито.
Претставниците на администрацијата на Бајден, исто така, силно ја предупредија Турција да не ја следи заканата за инвазија на северна Сирија за да се бори против курдските групи таму, велејќи дека тоа може да ги загрози напорите за задржување на таканаречената Исламска држава.